Andere interventies

1. Stel een evaluatieteam samen. Betrek minimaal 2 personen: iemand die bij het plan betrokken is geweest of de opdrachtgever én een buitenstaander (bijvoorbeeld een collega met een ander dossier of uit een ander domein) die kritische vragen kan stellen. Kijk voor meer informatie bij Wie voert de evaluatie uit? 
2. Ieder teamlid leest individueel het plan van aanpak van de interventie. Bij de beoordeling ervan hanteren ze de Checklist Plan van Aanpak. 
3. Bespreek samen de antwoorden op de vragen uit de checklist en formuleer voorlopige uitkomsten van de evaluatie. 
4. Bespreek de voorlopige uitkomsten van de planevaluatie met de betrokken stakeholders (bijvoorbeeld opstellers van het plan, opdrachtgevers, uitvoerders). 
5. Maak afspraken over het doorvoeren van eventuele verbeteringen, wanneer het plan kan worden goedgekeurd en over de wijze van communiceren over het plan. 

Een procesevaluatie van een interventie bestaat uit negen stappen. 

1. Stel een evaluatieteam samen van minimaal twee personen: iemand die bij de uitvoering betrokken is en idealiter iemand die ervaring heeft in het doen van evaluaties en die enigszins op afstand van de interventie staat. Kijk voor meer informatie bij Wie voert de evaluatie uit? 
   Een procesevaluatie kan de gemeente goed zelf doen. De procesevaluatie liever uitbesteden aan een externe partij? Ga dan naar het Stappenplan uitvraag procesevaluatie algemeen, het Format externe uitvraag procesevaluatie algemeen en het bijbehorende voorbeeld. 
2. Bereid de procesevaluatie voor met behulp van het Format ontwerp procesevaluatie algemeen en het voorbeeld. Bepaal de gewenste bewijskracht van de procesevaluatie. Hoe meer data je verzamelt en hoe meer verschillende bronnen en dataverzamelingsmethoden je gebruikt, des te sterker de bewijskracht van de evaluatie. Een eenvoudige procesevaluatie kan bestaan uit het organiseren van een focusgroep met alle betrokkenen. Een procesevaluatie met meer bewijskracht bestaat uit een combinatie van dataverzamelingsmethodes; bijvoorbeeld interviews, een focusgroep met professionals en een enquête onder de bewoners. Ga voor meer tips naar Methoden en Technieken. 
3. Maak afspraken met alle betrokken stakeholders over hun inzet en betrokkenheid bij de evaluatie. 
4. Verzamel alle gedocumenteerde, relevante informatie en data over de interventie (plan van aanpak, voortgangsrapportages, uitkomsten van enquêtes et cetera). 
5. Vorm een eerste beeld door de informatie te vergelijken met het oorspronkelijke plan van aanpak. Noteer de eerste bevindingen en welke informatie je mist om de bevindingen kracht bij te kunnen zetten. 
6. Verzamel alle overige data, zoals vastgesteld in het Format ontwerp procesevaluatie algemeen en het bijbehorende voorbeeld. 
7. Analyseer de gegevens. Bepaal op basis van deze analyse wat de nodige vervolgstappen zijn voor de doorontwikkeling van de interventie. Maak SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdsgebonden) afspraken over de vervolgstappen. 
8. Deel de uitkomsten en de wenselijke vervolgstappen (ook wanneer welke vervolgstappen worden gedaan) in een evaluatierapport met de betrokken stakeholders. 
9. Deel je resultaten en lessen met andere relevante partijen, zoals collega’s van andere (gemeentelijke) organisaties. 

Voor het uitvoeren van een effectevaluatie doorloop je negen stappen. Dit stappenplan is specifiek gericht op het inhuren van een externe partij om de effectevaluatie uit te voeren. 

1. Breng de belangrijkste stakeholders op de hoogte van de effectevaluatie, vraag in welke informatie zij geïnteresseerd zijn en om hun medewerking. 
2. Bepaal het doel van je effectevaluatie. Ben je geïnteresseerd in alle mogelijke resultaten van de interventie of wil je weten of een specifieke doelstelling wordt behaald? Wil je alleen het resultaat weten of wil je ook onderzoeken welke elementen binnen de interventie dat resultaat beïnvloeden (de werkzame elementen)? Wees in het bepalen van je doel realistisch. Neem in de overweging mee of je in de beginfase van de interventie bent (en dus nog de verzameling van data kunt sturen) of dat een groot deel van de interventie al is uitgevoerd en er maar beperkte data beschikbaar zijn. 
3. Stel een uitvraag op voor de effectevaluatie. Kijk voor inspiratie naar het Format externe uitvraag effectevaluatie algemeen en het voorbeeld. Bepaal de gewenste bewijskracht van de effectevaluatie. Zie voor meer informatie Methoden en Technieken. 
4. Bepaal aan welke kwalificaties de externe partij moet voldoen en op welke manier de uitvraag kan worden uitgezet (enkelvoudige onderhandse aanbesteding, meervoudige onderhandse aanbesteding, open aanbesteding, via een fonds et cetera). 
5. Zodra voorstellen van externe partij(en) binnen zijn, dienen ze beoordeeld te worden. Gebruik het format voor de uitvraag als checklist. Hebben de partijen naar behoren op alle vragen antwoord gegeven? Wat is de kwaliteit die ze laten zien op de verschillende onderdelen?   
6. Organiseer een gezamenlijke kick-off zodra de keuze voor een externe partij is gemaakt. Hierin kunnen onder andere afspraken over de samenwerking worden gemaakt. Spreek af op welke manier je als opdrachtgever de voortgang wilt monitoren, wie het vaste aanspreekpunt is, op welke momenten er weer samen om tafel wordt gezeten, et cetera. 
7. Plan een tussentijdse bespreking van de ruwe uitkomsten van de metingen. Dit geeft alvast wat eerste beelden en creëert de gelegenheid om eventueel missende data of informatie alsnog beschikbaar te stellen. Of het verkrijgen daarvan te plannen. 
8. Presenteer de resultaten van de evaluatie aan de relevante stakeholders. Bepaal samen de benodigde vervolgstappen en communiceer deze weer naar de benodigde partijen. Maak SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdsgebonden) afspraken over wanneer welke vervolgstappen worden gezet en wie verantwoordelijk is voor welke actie. 
9. Deel de geleerde lessen. Leg de resultaten van je effectevaluatie naast eerdere onderzoeken op hetzelfde terrein: komen de resultaten overeen of wijken ze (sterk) af? Deel je resultaten en lessen met andere relevante partijen, zoals collega’s van andere (gemeentelijke) organisaties. 

Start met een heldere visie op de interventie. Hierbij helpt het om over onderstaande vragen na te denken: 

• Op welk maatschappelijk vraagstuk/welk probleem is de interventie een antwoord?   
• Wat wil de gemeente met de interventie bereiken en op welke wijze (formuleer niet alleen een hoofddoel, maar ook meetbare subdoelstellingen)? 
• Welke personen en/of organisaties moeten bij de interventie betrokken worden? 
• Welke rollen en functies vervullen deze personen en/of organisaties? 

Een goed uitgewerkt plan van aanpak, waar de antwoorden op deze en andere vragen in zijn opgenomen, zorgt voor een solide basis bij de invoering van een interventie. Daarnaast helpt het enorm bij het evalueren, doorontwikkelen en borgen van de aanpak. 

Draagvlak is cruciaal bij een interventie.  

Bestuurlijk draagvlak 

Zorg voor bestuurlijk draagvlak door het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad te betrekken bij de aanpak en regelmatig verantwoording af te leggen. Evaluaties zijn goede hulpmiddelen voor deze verantwoordingen. 

Draagvlak bij maatschappelijke stakeholders 

Het is belangrijk dat de gemeente ‘voorwerk’ verricht om bij lokale partijen draagvlak te creëren voor een interventie. Interventie door een externe partij kan weerstand oproepen bij lokale organisaties. Begin daarom op tijd met het leggen van contact met deze organisaties om commitment te realiseren. Dit kan ook door hen al bij het opzetten en uitdenken van de interventie actief te betrekken. 

Voor het uitvoeren van een interventie is het vaak noodzakelijk met verschillende partijen samen te werken. Maak duidelijke afspraken over het doel van de aanpak, de rollen en verantwoordelijkheden van betrokkenen en de wederzijdse verwachtingen. 

Zorg dat proceslijnen duidelijk zijn uitgewerkt. Zeker met betrekking tot het delen van informatie. Radicalisering is een gevoelig onderwerp. Het is daarom van belang dat alle betrokken partijen goed weten hoe er met de informatie wordt omgegaan en dat dit op een veilige manier gebeurt. Denk bijvoorbeeld aan het inrichten van een eenduidig proces voor het melden van signalen over radicalisering en de terugkoppeling daarop. 

​Tip: De werkwijze ‘informatie delen bij mogelijke radicalisering’. 

In veel gemeenten is sprake van diverse vormen van extremisme (bijvoorbeeld rechts-extremisme). Zorg dat je als gemeente hiervan op de hoogte bent en zet acties en interventies in op basis van de omvang en ernst van de radicalisering. Voorkom stigmatisering door aandacht te houden voor de diversiteit van mensen, het type radicalisering en organisaties waarmee wordt gewerkt in de preventie van radicalisering. 

Naast het voorkomen van stigmatisering is het van cruciaal belang dat de doelgroep voor de interventie zich veilig voelt bij (de uitvoerders van) de interventie. Bij trainingen of (na)gesprekken rondom theatervoorstellingen is het van belang dat een veilige setting wordt gecreëerd waarin deelnemers zich vrij voelen hun mening en ervaringen te delen. Duidelijke afspraken over een follow-up en een kleine setting kunnen daaraan bijdragen. Ook belangrijk is dat een trainer of gespreksleider (of uitvoerder van een ander type interventie) een neutrale en niet-veroordelende houding aanneemt. 

Periodiek checken en evalueren van het verloop en de resultaten maakt het mogelijk de interventie waar nodig bij te schaven en te verbeteren. Aandachtspunten zijn: 

• Denk al bij het opzetten van de interventie na over wat, hoe en wanneer wordt geëvalueerd. Start direct met het verzamelen van de benodigde data. 
• Zorg voor duidelijke afspraken tussen de gemeente en de uitvoerder van de interventie over de uitvoering van evaluaties en de bijbehorende dataverzameling. Denk aan de volgende punten: 
  • Maak afspraken van de evaluaties (uitvoering en de opbrengsten). 
  • Stel samen de meetbare indicatoren vast. 
  • Maak afspraken over de uitvoering van de evaluatie. Zoals: wie doet wat, wat wordt van alle betrokkenen verwacht, welke methoden van onderzoek worden ingezet, met wie wordt in de evaluatie gesproken (moeders, trainers, jongeren)? 
• Zorg voor een cultuur-sensitieve evaluatie. Betrek onderzoekers met (kennis van) relevante culturele achtergronden en, waar nodig, beheersing van de taal. 

Gekoppeld aan de evaluatie(s), is het belangrijk om op tijd stil te staan bij het door ontwikkelen en borgen van de interventie. De volgende punten zijn belangrijk:    

• Hoe kan de interventie financieel worden geborgd? 
• Ontwikkel en beargumenteer de inzet van de interventie zodat duidelijk is welk probleem door de inzet van deze interventie bij welke doelgroep wordt opgelost. En welke doelgroepen eventueel nog met deze interventie kunnen worden bereikt. 
• Geef aan hoe de interventie past en nodig is binnen de gehele aanpak van radicalisering van de gemeente. 
• Borg lokale inbedding van de interventie door bijvoorbeeld uitvoerders of trainers op te leiden.