Multidisciplinair casusoverleg

Door het vormgeven van het multidisciplinair casusoverleg in de gemeente wordt de persoonsgerichte aanpak mogelijk gemaakt. Het multidisciplinair casusoverleg is de interventie die hier centraal staat (en dus niet de persoonsgerichte aanpak).  

De NCTV ontwikkelde een model convenant Persoonsgerichte aanpak voorkoming radicalisering en extremisme waarmee gemeenten en overige partners hun multidisciplinair casusoverleg kunnen vormgeven. De partners van het multidisciplinair casusoverleg bestaan uit de kernpartijen (gemeente, politie en OM), casuspartijen (Raad voor de Kinderbescherming en Reclassering Nederland) en externe casuspartners (diverse (zorg)organisaties). 

Het casusoverleg brengt informatie samen en voorziet deze van duiding. Op deze manier ontstaat een zo duidelijk mogelijk beeld van de problematiek. Op basis waarvan interventies samen kunnen worden bepaald of afgestemd. In het multidisciplinair casusoverleg wordt per individu een integraal plan van aanpak opgesteld om de risico’s die voortkomen uit extremistisch gedachtengoed te verkleinen en de inzet op beschermende factoren te vergroten. Interventies kunnen bestaan uit (een combinatie van) bestuurlijke, stafrechtelijke en/of zorgmaatregelen. Afhankelijk van de hoeveelheid casuïstiek en grootte van de gemeente, kan een apart lokaal casusoverleg worden opgezet of worden aangesloten bij het Veiligheidshuis. 

Het casusoverleg voldoet ten minste aan: 

• Gemeente, politie en OM als partners bij het casusoverleg, maar bij voorkeur ook aanvullende partners. 
• Gemaakte afspraken over informatie-uitwisselingen privacy. 
• Een risico-taxatie instrument om de casus te duiden dan wel te achterhalen welke informatie nog ontbreekt om een goede duiding te kunnen maken. 

Het uitvoeren van een planevaluatie van de interventie “Multidisciplinair casusoverleg” verloopt in vijf stappen. 

1. Stel een evaluatieteam samen. Betrek minimaal 2 personen: iemand die bij het opstellen van het plan van aanpak voor de inzet van bij het opzetten van een multidisciplinair casusoverleg betrokken is geweest of de opdrachtgever én een buitenstaander (bijvoorbeeld een collega met een ander dossier of uit een ander domein) die kritische vragen kan stellen. Kijk voor meer informatie bij Wie voert de evaluatie uit?
2. Ieder teamlid leest individueel het plan van aanpak van de interventie. Bij de beoordeling ervan hanteer je de Checklist Plan van Aanpak Multidisciplinair casusoverleg.  
3. Bespreek samen de antwoorden op de vragen uit de checklist en formuleer voorlopige uitkomsten van de evaluatie. 
4. Bespreek de voorlopige uitkomsten van de planevaluatie met de betrokken stakeholders (bijvoorbeeld opstellers van het plan, opdrachtgevers, uitvoerders). 
5. Maak afspraken over het doorvoeren van eventuele verbeteringen, wanneer het plan kan worden goedgekeurd en over de wijze van communiceren over het plan. 

Een procesevaluatie van de interventie multidisciplinair casusoverleg bestaat uit negen stappen. 

1. Stel een evaluatieteam samen van minimaal 2 personen: iemand die bij de uitvoering betrokken is en idealiter iemand die ervaring heeft in het doen van evaluaties en die op afstand van de interventie staat. Kijk voor meer informatie bij Wie voert de evaluatie uit?  
   
   Een procesevaluatie kan goed door de gemeente zelf worden gedaan. De procesevaluatie liever uitbesteden aan een externe partij? Bekijk dan het stappenplan uitvraag procesevaluatie, het format externe uitvraag procesevaluatie en het bijbehorende voorbeeld. 
2. Bereid de procesevaluatie voor met behulp van het format ontwerp procesevaluatie multidisciplinair casusoverleg en het bijbehorende voorbeeld. Bepaal de gewenste bewijskracht van de procesevaluatie. Hoe meer data je verzamelt en hoe meer verschillende bronnen en dataverzamelingsmethoden je gebruikt, des te sterker de bewijskracht van de evaluatie. Een eenvoudige procesevaluatie kan bestaan uit het organiseren van een focusgroep met alle betrokkenen. Een procesevaluatie met meer bewijskracht bestaat uit een combinatie van dataverzamelingsmethodes. Bijvoorbeeld interviews met partijen uit het multidisciplinair casusoverleg of een focusgroep met professionals die op basis van de uitkomsten en sturing van het multidisciplinair casusoverleg werken. Ook kwantitatieve data over het aantal signalen, actieve en gesloten casussen, maar ook de duur van casussen et cetera, kunnen inzicht bieden in het proces en de werking van het overleg. Ga voor meer tips naar Methoden en Technieken. 
3. Maak afspraken met alle betrokken stakeholders over hun inzet en betrokkenheid bij de evaluatie. 
4. Verzamel alle gedocumenteerde, relevante informatie en data die al over het multidisciplinair casusoverleg beschikbaar zijn (samenwerkingsovereenkomst, voortgangsrapportages, kwantitatieve data, et cetera). 
5. Vorm een eerste beeld door de informatie te vergelijken met het oorspronkelijke plan van aanpak. Noteer de eerste bevindingen en welke informatie je mist om de bevindingen kracht bij te kunnen zetten. 
6. Verzamel alle overige data, zoals vastgesteld in het format ontwerp procesevaluatie multidisciplinair casusoverleg en het voorbeeld. 
7. Analyseer de gegevens. Bepaal op basis van deze analyse wat de nodige vervolgstappen zijn voor de doorontwikkeling van het multidisciplinair casusoverleg. Maak SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdsgebonden) afspraken over de vervolgstappen. 
8. Deel de uitkomsten en de wenselijke vervolgstappen (ook wanneer welke vervolgstappen worden gedaan) in een evaluatierapport met de betrokken stakeholders. 
9. Deel je resultaten en lessen met andere relevante partijen, zoals collega’s van andere (gemeentelijke) organisaties. 

Voor het uitvoeren van een effectevaluatie van de interventie multidisciplinair casusoverleg doorloop je negen stappen. Dit stappenplan is specifiek gericht op het inhuren van een externe partij om de effectevaluatie uit te voeren. 

1. Breng de belangrijkste stakeholders (in ieder geval de (overige) partijen in het multidisciplinair casusoverleg en eventueel de professionals die veel met hen samen werken) op de hoogte van de effectevaluatie, vraag in welke informatie zij geïnteresseerd zijn en vraag om hun medewerking. 
2. Bepaal het doel van je effectevaluatie. Ben je geïnteresseerd in alle mogelijke resultaten van de interventie of wil je weten of een specifieke doelstelling wordt behaald? Wil je alleen het resultaat weten of wil je ook onderzoeken welke elementen binnen de interventie dat resultaat beïnvloeden (de werkzame elementen)? Wees in het bepalen van je doel realistisch. Neem in de overweging mee of je in de beginfase van de interventie bent (en dus nog de verzameling van data kunt sturen) of dat een groot deel van de interventie al is uitgevoerd en er maar beperkte data beschikbaar zijn. Bij een multidisciplinair casusoverleg is het belangrijk te specificeren in welke effecten interesse is. Effecten met betrekking tot de preventie van radicalisering in een bepaald gebied, effecten bij de deelnemende organisaties en/of effecten bij de in behandeling genomen casussen. Ook binnen deze brede doelstellingen moet weer worden gekozen. Indien bijvoorbeeld wordt gekozen voor het effect op de in behandeling genomen casussen, is het de vraag wanneer iets als ‘effect’ gekwalificeerd kan worden. Dit hangt samen met de doelstelling van de persoonsgerichte aanpak. Indien de doelstelling is iemand te ‘deradicaliseren’, is het nodig dat dit doel meetbaar wordt gemaakt als effect. Hierbij kan een externe partij met expertise in evaluatie helpen. Het is wel essentieel om in de opdracht een duidelijk beeld te hebben van het effect dat gemeten moet worden. 
3. Stel een uitvraag op voor de effectevaluatie. Kijk hier voor inspiratie. Bepaal de gewenste bewijskracht van de effectevaluatie. Zie voor meer informatie Methoden en Technieken. 
4. Bepaal aan welke kwalificaties de externe partij moet voldoen en op welke manier de uitvraag kan worden uitgezet (enkelvoudige onderhandse aanbesteding, meervoudige onderhandse aanbesteding, open aanbesteding, via een fonds et cetera). 
5. Zodra voorstellen van externe partij(en) binnen zijn, moeten ze beoordeeld worden. Gebruik het format voor de uitvraag hierbij als checklist. Hebben de partijen naar behoren op alle vragen antwoord gegeven? Wat is de kwaliteit die ze laten zien op de verschillende onderdelen?   
6. Organiseer een gezamenlijke kick-off zodra de keuze voor een externe partij is gemaakt. Hierin kunnen onder andere afspraken over de samenwerking worden gemaakt. Spreek af op welke manier je als opdrachtgever de voortgang wilt monitoren, wie het vaste aanspreekpunt is, op welke momenten er weer samen om tafel wordt gezeten, et cetera. 
7. Plan een tussentijdse bespreking van de ruwe uitkomsten van de metingen. Dit geeft alvast wat eerste beelden en creëert de gelegenheid om eventueel missende data of informatie alsnog beschikbaar te stellen of het verkrijgen daarvan te plannen. 
8. Presenteer de resultaten van de evaluatie aan de relevante stakeholders. Bepaal samen de benodigde vervolgstappen en communiceer deze weer naar de benodigde partijen. Maak SMART (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdsgebonden) afspraken over wanneer welke vervolgstappen worden gezet en wie verantwoordelijk is voor welke actie. 
9. Deel de geleerde lessen. Leg de resultaten van je effectevaluatie naast eerdere onderzoeken op hetzelfde terrein: komen de resultaten overeen of wijken ze (sterk) af? Deel je resultaten en lessen met andere relevante partijen, zoals collega’s van andere (gemeentelijke) organisaties. 

Het is belangrijk om een heldere visie achter het opzetten van een multidisciplinair casusoverleg te ontwikkelen. Hierbij helpt het om over onderstaande vragen na te denken. 

Welk doel dient het multidisciplinair casusoverleg?   

Het casusoverleg wordt gebruikt om een beeld te krijgen van de problematiek (omvang/individu/netwerk) en de daaruit voortkomende dreiging met betrekking tot extremisme en terrorisme. Per besproken individu wordt – indien sprake is van een dreiging – een integraal plan van aanpak opgesteld om de risico’s die voortkomen uit extremistisch gedachtengoed te verkleinen en de inzet op beschermende factoren te vergroten.    

Welke personen en/of organisaties betrek je bij de aanpak? 

En welke rollen en functies vervullen deze personen en/of organisaties? 

• Signaleren van zorgen over radicalisering 
• Duiden van casuïstiek 
• Delen van relevante informatie 
• Meedenken of uitvoeren van een plan van aanpak 

Enkele voorbeelden van rollen/functies zijn: 

Een multidisciplinair casusoverleg hoeft niet altijd opnieuw opgezet te worden 

Je kunt ook aansluiten bij bestaande vormen van samenwerking tussen gemeente en andere partners. Wordt bijvoorbeeld al intensief met elkaar samenwerkt in het Veiligheidshuis ten behoeve van risicojongeren, dan is dat wellicht de meest aangewezen plek om ook een samenwerking aan te gaan voor het thema radicalisering. 

Het creëren van bestuurlijk draagvlak voor de samenwerking 

Samenwerking binnen het multidisciplinair casusoverleg vergt een langdurige inzet en betrokkenheid van diverse partners. Bestuurlijk draagvlak voor de aanpak van alle samenwerkingspartners is daarom cruciaal. 

Deelnemers aan het multidisciplinair casusoverleg:

• zijn binnen de eigen organisatie (gemeente, politie, OM, NCTV, RvdK, Reclassering et cetera) actief als aandachtsfunctionaris radicalisering; 
• hebben kennis, affiniteit en betrokkenheid bij het onderwerp; 
• hebben inzicht in en begrip voor de rol, belangen en meerwaarde van de andere partijen in het overleg; 
• zijn vanuit de organisatie gedelegeerd en gemandateerd om deel te nemen aan het overleg en om relevante informatie te delen. 

Privacywetgeving 

Voor het delen van informatie over personen gelden privacyregels. Stel vooraf een privacy-convenant op waarin je afspraken maakt over het uitwisselen en opslaan van gegevens. Het Model Convenant: Persoonsgerichte aanpak voorkoming radicalisering en extremisme van de NCTV biedt een format om afspraken rondom privacy en gegevensuitwisseling vast te leggen. 

Denk bij het uitvoeren van een multidisciplinair casusoverleg aan de volgende zaken: 

• Het maken van heldere werkafspraken over het doel en de rol van het multidisciplinair casusoverleg. Wie is de voorzitter? En wat zijn de wederzijdse verwachtingen over eenieders rol, taak en verantwoordelijkheid?
• Het inrichten van een signaleringsstructuur voor het melden van zorgelijke signalen rondom radicalisering en de terugkoppeling daarop. In deze structuur dienen in ieder geval kernpartners, strategische externe partners zoals jongerenwerk, scholen en maatschappelijke instellingen opgenomen te zijn. Melders (zoals professionals en sleutelfiguren) moeten weten hoe, waar en wanneer zij een melding kunnen maken, hoe met deze informatie wordt omgegaan en welke terugkoppeling zij kunnen verwachten.
• Investeer op duurzame wijze (niet alleen op incident basis) in de kennis, de relatie en het vertrouwen tussen en met gemeenschappen en professionals, zodat zij signalen blijven delen.
• Organiseer regelmatig trainingsbijeenkomsten voor de deelnemers van het multidisciplinair casusoverleg zodat er wordt geïnvesteerd in kennis en vaardigheden van de deelnemers.
• Periodiek reflecteren op en evalueren van het verloop en resultaten van de samenwerking in het multidisciplinair casusoverleg. Zowel in termen van onderling contact, wijze van samenwerken, het (op)volgen van afspraken en processen als de voortgang in de in behandeling zijnde casussen.
• Bespreek van tevoren welk proces wordt gevolgd als er aanwijzingen zijn dat iemand niet (meer) geschikt is om als deelnemer van het casusoverleg te worden ingezet.
• Zorg voor behoud van bestuurlijk draagvlak door het college van B&W, de gemeenteraad en het bestuur/directie van de overige partners te betrekken bij de aanpak en regelmatig verantwoording af te leggen. Dit kan ook door bijvoorbeeld een stuurgroep of driehoek (burgemeester, korpschef en officier van justitie) aan het multidisciplinair overleg te koppelen.
• Gemeenten hebben opschalingsmodellen en calamiteiten-plannen in het geval van een incident of crisis. Bepaal of en hoe het multidisciplinair casusoverleg een plek heeft in deze structuren.
• Aandacht hebben en houden voor diverse vormen van extremisme. In veel gemeenten is sprake van diverse vormen van extremisme (jihadisme, links- en rechts-extremisme), maar wordt in het multidisciplinair-casusoverleg vooral gefocust op jihadistische radicalisering.