Hoe Woensel-Zuid inclusie bevordert: samenleven in verscheidenheid
In het Eindhovense stadsdeel Woensel-Zuid werken medewerkers van de gemeente, bewoners en partners al jaren aan verbinding in de wijk. Daarbij maken ze gebruik van de methode ‘Samenleven in Verscheidenheid’ (SIV). Het doel: inclusie bevorderen en zorgen voor een hechtere gemeenschap. Maar hoe werkt dat in de praktijk? “Bouwen in vredestijd”, vat Omar Yahia, een van de betrokken gebiedscoördinatoren, het samen.
Omar Yahia en Rachida Fethi zijn allebei gebiedscoördinator en werkzaam in de wijk Erp in stadsdeel Woensel-Zuid. “De aanleiding om Samenleven in Verscheidenheid in te zetten, waren de rellen die ontstonden bij een demonstratie van Pegida bij de Al-Fourqaan Moskee, eind mei 2019”, vertelt Rachida. Die avond gooiden demonstranten stenen en vuurwerk naar de politie en volgden er charges van de Mobiele Eenheid. “De demonstraties droegen bij aan een tweedeling in de wijk en zetten de verhoudingen op scherp. Dat was een wake-upcall. We voelden de onderhuidse spanningen al een tijdje en wisten: we moeten de verbinding in de wijk herstellen”, aldus Omar.
Verbinding in de wijk herstellen
De gebiedscoördinatoren zagen aan de ene kant een verscheidenheid aan inwoners die steeds minder met elkaar in contact stonden, waardoor spanningen sneller konden oplopen. En aan de andere kant een verscheidenheid aan maatschappelijke partners die vanuit hun eigen perspectief werkten. De uitdaging was om de activiteiten van deze partners op elkaar af te stemmen en de werkelijke behoeften van de wijkbewoners te begrijpen en ermee aan de slag te gaan.
De SIV-methode uitgelegd
Wat volgde was een intensieve samenwerking tussen gemeente, bewoners en netwerkpartners zoals scholen, religieuze instellingen en welzijnsorganisaties. “De SIV-methode die hieruit geboren is, biedt aanknopingspunten voor een succesvolle aanpak”, zegt Yasemin Arslan, sociaal ontwerper bij de gemeente. De methodiek bestaat uit zes stappen en helpt bij het bouwen en onderhouden van een divers netwerk en een gezamenlijke koers. Voortdurende samenwerking en signalering met partners en bewoners maakt preventief handelen en sneller reageren op situaties in de wijk mogelijk. Er wordt geluisterd naar de behoeften van wijkbewoners en sociale verbindingen in de wijk worden gestimuleerd.
“Er was behoefte aan concrete laagdrempelige mogelijkheden voor buurtgenoten om elkaar te ontmoeten en gesprekken te voeren”, stelt Yasemin. “De kern van de SIV-methode is simpel”, vult Omar aan: “Zorg ervoor dat mensen elkaar kennen voordat er weer spanningen ontstaan. Onbekend maakt onbemind. Daarom richten we ons op structurele ontmoetingen, van gezamenlijke vieringen tot dialoogtafels. Niet langs elkaar heen, maar met elkaar samen.” Rachida: “Een belangrijk moment is de viering van heuglijke dagen, zoals Ramadan, Suikerfeest en Kerstmis, die samen met diverse bewoners georganiseerd worden. Bij een iftar schuiven niet alleen moslims aan, maar ook buurtgenoten die nieuwsgierig zijn naar de tradities van anderen. Dat zorgt voor verbinding.”
Vrijheid
Naast inspirerende ontmoetingen is er ruimte voor open gesprekken. Zo werd in de wijk een Vrijheidsmaaltijd op 5 mei georganiseerd, waarbij bewoners met verschillende achtergronden samenkwamen – van ouderen die de Tweede Wereldoorlog hadden meegemaakt tot vrouwen die uit Palestina gevlucht waren en zorgen hadden om hun familie. “Het ging niet over wie gelijk had, maar over wat vrijheid voor jou betekent”, vertelt Rachida. “Dat was een bijzonder moment. Bij zulke gesprekken zetten we professionele gespreksleiders in.”
“Dat je aan verbinding bouwt in vredestijd, is veel gemakkelijker dan wanneer je dat probeert als de boel op scherp staat”, vindt Omar. “Mochten de tegenstellingen dan weer groter worden, dan kun je makkelijker met elkaar praten omdat je elkaar al beter kent.”
Woensel-Zuid got talent
Een van de meest succesvolle initiatieven is ‘Woensel-Zuid Got Talent’, dat nu voor de derde keer wordt georganiseerd. “Het is voor veel buurtgenoten niet vanzelfsprekend dat ze in aanraking komen met theater”, vertelt Rachida. “Dit talentenprogramma voor jongeren geeft ze de kans zich te ontwikkelen in kunstvormen, met een grote theatervoorstelling als afsluiter. Het mooie is dat dit jongeren uit allerlei achtergronden samenbrengt. Ze werken samen aan iets groters en bouwen vriendschappen op.”
Leerpunten
De aanpak in Woensel-Zuid werpt zijn vruchten af. “We zien dat er sneller geschakeld wordt bij spanningen en onrust,” zegt Yasemin. “Er is een netwerk van vertrouwen opgebouwd; dat helpt als er iets speelt in de wijk.” Toch is er nog werk te doen. Een van de leerpunten is dat de gemeente nog meer naast de bewoners moet staan, in plaats van dingen te organiseren. “Niet overnemen, maar mogelijk maken”, benadrukt Rachida. “Daarom zijn er nu subsidies en waardebonnen voor bewonersinitiatieven, zodat we ideeën sneller kunnen realiseren.” Ondertussen wordt de SIV-methode bij diverse buurtgerichte vraagstukken toegepast en is hij breder inzetbaar dan alleen rondom polarisatie.
Maatwerk in de praktijk
Woensel-Zuid is een groot stadsdeel met 40.000 inwoners. De wijk Erp is onderverdeeld in buurten, zoals Mensfort, Rapenland en Kronehoef. “Elke buurt heeft zijn eigen dynamiek”, zegt Omar. “SIV is geen kant-en-klaar model. Wat werkt in de ene buurt, werkt niet per se elders. Je moet kijken naar de lokale context.” Dat betekent dat de kernprincipes – ontmoeten, verbinden en samen bouwen – blijven, maar dat de invulling steeds anders kan zijn.
Yasemin vult aan: “Polarisatie tegengaan is geen project met een einddatum. Het is iets waar je dagelijks aan moet werken. Wat Woensel-Zuid laat zien, is dat verbinding geen vanzelfsprekendheid is, maar iets dat je actief moet organiseren. En dat begint, zoals Omar zegt, met bouwen in vredestijd. Je hebt daarvoor verschillende bouwstenen. Allereerst moet je als overheid zichtbaar zijn in de buurt. Laten zien dat je er bent voor iedereen. Verder kun je mensen het vertrouwen meegeven dat ze dingen mogen organiseren op hun eigen manier. Het is een continu proces van aandacht voor een buurt.”