Het programmabureau Leeuwarden Oost maakte een veiligheidsanalyse van de vijf wijken waaruit dit stadsdeel bestaat. Het bureau bracht niet alleen de cijfers in kaart, maar vroeg bewoners ook naar het verhaal achter die cijfers. Coördinator Veiligheid Ingrid Burrie en programmamedewerker Veiligheid Vivian Amedi delen hun aanpak en vertellen waarom het belangrijk is om bewoners te spreken. Ingrid: “Je wilt dat beleid aansluit bij hun realiteit.”

Vivian verzamelde cijfers per wijk uit onder meer de Veiligheidsprestatie-index en het Meldpunt Overlast van de gemeente Leeuwarden, en uit de Leefbaarometer van het Rijk. Met de communicatiemedewerker van het programmabureau maakte ze praatplaten waarop de cijfers makkelijk leesbaar zijn weergegeven. Daarmee ging ze de wijken in om bewoners te vragen of ze zich in de cijfers herkenden.

De wijk in

“Ik ben gestart met het benaderen van bewoners op de manier zoals de gemeente dat vaak doet, bijvoorbeeld via netwerkoverleggen en wijkverenigingen”, vertelt Vivian. Ook sprak ze met wijkagenten en verschillende sleutelpersonen in de wijken, en kwam ze in contact met jongeren via jongerenwerkers. Ingrid: “Je kunt deze formele en informele organisaties als mooi uitgangspunt gebruiken om met bewoners in contact te komen, omdat ze hen op bepaalde gebieden vertegenwoordigen.”

Maar het programmabureau Leeuwarden Oost wilde juist ook bewoners bereiken die je via deze reguliere routes niet te spreken krijgt. Daarom stond Vivian met de praatplaten ook bij de ingang van supermarkten, belde ze bij mensen thuis aan en sprak ze jongeren aan bij een jongerenhonk. En met succes. Ingrid: “Vivian heeft heel veel mensen gesproken. Of het ‘wetenschappelijk’ representatief is? Dat denk ik niet. Maar deze gesprekken hebben wel geholpen om een goed gevoel te krijgen bij de cijfers. Ook geven ze een goed beeld van wat er leeft in de wijken. Daarom vormen de gesprekken belangrijke en waardevolle input voor het onderzoek en het programmabureau.”

Vast script

Vivian maakte vooraf een script met drie vaste vragen die de leidraad vormden voor het gesprek. Eén: wat valt je op aan deze cijfers? Twee: herken je je in de cijfers? Drie: zijn er onderwerpen die ontbreken? Bij alle antwoorden vroeg ze ook naar een mogelijke verklaring. Verder keek ze hoe het gesprek zich ontwikkelde. Ze nam de gesprekken – waar mogelijk – op, werkte de transcripten uit en legde deze ter controle voor aan de mensen die ze had gesproken. Ze analyseerde eerst de interviews per wijk en legde daarna de vijf wijken naast elkaar om een compleet beeld te krijgen van Leeuwarden Oost.

‘Meldingsmoe’

Wat vooral opviel in de gesprekken met bewoners was dat het aantal meldingen van overlast niet overeenkwam met de ervaren overlast. “De meesten zeiden: ik herken dit, maar de overlast die ik ervaar is wel tien keer zo groot”, vertelt Vivian. Het valt haar en Ingrid op dat bewoners ‘meldingsmoe’ zijn of überhaupt een drempel ervaren om overlast te melden. Vivian: “Bewoners praten onderling wel over wat er misgaat, maar geloven niet dat het iets oplevert om een melding te maken of hulp in te schakelen. Veel bewoners hebben geen goede ervaring met de overheid en wantrouwen instanties.”

José Degen, adviseur Weerbare gemeenschappen tegen ondermijning: “In onze handreiking adviseren we gemeenten om zicht te krijgen op wat er speelt in de wijk: cijfermatig (stap 3) en in gesprek met wijkbewoners (stap 6). Dit voorbeeld van het programmabureau Leeuwarden Oost laat goed zien hoe je dat kunt aanpakken.”

Ingrid noemt het een vicieuze cirkel. “De politie en gemeente handelen op basis van meldingen. Maar als die meldingen niet komen, dan weet je niet waar je op moet inzetten.” Vervolgens voelen bewoners zich onveilig, omdat ze het idee hebben dat er niets gebeurt, ook al zijn de politie en handhaving wel degelijk actief. “Het was voor ons daarom belangrijk om in de gesprekken met bewoners te achterhalen waarom ze geen melding van overlast maken. Want dat cijfers niet altijd het complete beeld weergeven, is over het algemeen wel bekend.”

Cultuursensitief werken

Naast wantrouwen in instanties speelt ook culturele achtergrond een rol in het niet melden van overlast. “In sommige culturen is het not done om je te bemoeien met andermans problemen”, legt Vivian uit. “Zeker niet als dat betekent dat je de politie op je buren afstuurt.” Ze benadrukt dan ook het belang van cultuursensitief werken. “Voor mij houdt dat in: luisteren, begrijpen en bouwen aan vertrouwen.”

Vertrouwen creëren

Het vertrouwen van bewoners krijgen om het verhaal achter de cijfers te horen, vraagt tijd en een bepaald type professional, stellen Ingrid en Vivian. “We hebben gekeken naar een persoon die zich comfortabel voelt om die wijken in te gaan, makkelijk contact maakt met de bewoners, goede vragen stelt, goed kan luisteren en oprechte interesse heeft in de bewoners en hun input”, vertelt Ingrid. Dat Vivian zelf uit Leeuwarden Oost komt, is volgens haar een gelukje: “Dat creëert al een vertrouwensbasis. Ook kon zij mensen aanspreken die ze al kent.”

Maar wat doe je als je – bijvoorbeeld als beleidsmedewerker bij de gemeente – zelf geen tijd hebt om de wijk in te gaan en misschien ook niet de juiste kwaliteiten en het benodigde netwerk hebt? “Het slim organiseren”, stelt Ingrid. “Je kunt zelf de cijfers in kaart brengen en praatplaten maken. Daarna kun je bijvoorbeeld gebiedswerkers en jongerenwerkers vragen om met deze praatplaten de wijk in te gaan. Zo maak je slim gebruik van de contacten en kwaliteiten die zij hebben. Het enige nadeel van deze werkwijze is dat je de directe verbinding met de bewoners mist. Daarom gaat onze voorkeur uit naar zelf de wijken ingaan.”

Belangrijke handvatten

De veiligheidsanalyse van Vivian heeft het programmabureau Leeuwarden Oost belangrijke handvatten gegeven om mee aan de slag te gaan. “Op dit moment verkennen we samen met de gemeente en andere partners wat er op deze punten al gebeurt en waar we extra op moeten inzetten”, vertelt Vivian.

“We zijn ons er goed van bewust dat we niet alleen kunnen handelen op basis van meldingen en cijfers”, vult Ingrid aan. “Je moet echt die wijken in, je verdiepen in de doelgroep en de bewoners het woord geven. Ik vind dat we verplicht zijn om te checken of onze realiteit wel hun werkelijkheid is voordat we beleid ontwikkelen.”

Tips van Vivian

Wil jij ook in contact komen met bewoners om het verhaal achter de cijfers te weten te komen? Vivian geeft vijf tips over hoe je dit aanpakt:

  • Ga met een open houding in gesprek.
  • Verdiep je in wat de bewoners beweegt.
  • Sluit aan bij hun manier van communiceren en hun leefwereld.
  • Doe geen beloftes.
  • Koppel je bevindingen en vervolgstappen terug.