ESS zet ook in op anti-institutionele tendensen
Vanaf 2025 heeft de Expertise-unit Sociale Stabiliteit in samenwerking met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) haar rol verbreed naar anti-institutionele tendensen. De ESS helpt bij dit traject gemeenten en professionals met kennis krijgen van, en zicht krijgen op het fenomeen.
De ESS adviseert en ondersteunt gemeenten en professionals om weer verbinding te maken en te houden met mensen die zeer wantrouwend tegenover de overheid staan in combinatie met anti-institutioneel gedachtegoed of -gedragingen.
Kritisch zijn is gezond
Dat er mensen zijn die kritisch tegenover overheden, media, wetenschappers en dergelijke staan, is normaal. Kritische burgers zijn belangrijk voor een gezonde democratie met een bloeiend publiek debat. Tegelijkertijd zijn er ontwikkelingen waar de overheid niet van weg kan kijken. Er is sprake van verharding en verruwing tussen burgers onderling, richting het bestuur en in het openbaar bestuur zelf. Mensen met een publieke functie worden bedreigd of geïntimideerd, zowel offline als online. Deze ontwikkelingen maken het werk van publieke ambtsdragers zwaarder en bedreigen de democratische rechtsorde. Een gezonde democratie geeft ruimte én stelt grenzen. Als de onvrede richting de overheid te hoog oploopt, kunnen burgers een anti-institutionele houding aannemen. Ze zien dan de instituties van de democratische rechtsstaat niet langer als legitiem. Dit kan een probleem worden, want vertrouwen, zo waarschuwt de AIVD, “zowel tussen burgers en overheid als tussen mensen onderling”, is het fundament van onze democratische rechtsorde.
Herstel van vertrouwen
Herstel van vertrouwen tussen overheid en burger ligt aan de basis van het opbouwen van contact met mensen met anti-institutioneel gedachtegoed. Bekend is dat de relatie tussen (lokale) ambtenaren/professionals en inwoners in sommige gevallen onder druk komt te staan doordat inwoners geen vertrouwen hebben in de overheid. Als inwoners daarnaast ook anti-institutioneel gedachtegoed hebben, dan is het lastig om in verbinding met elkaar te blijven. Terwijl inwoners met dit gedachtegoed de overheid soms wel nodig hebben, bijvoorbeeld voor voorzieningen vanuit de (lokale) overheid of wanneer zij de behoefte hebben om zich uit te spreken tegen/over (lokaal) beleid.
Nieuw thema
Maarten van Boekel, afdelingshoofd ESS: ‘De ESS houdt zich bezig met de omgang met maatschappelijke spanningen, polarisatie en de preventie van radicalisering en ondermijning. We adviseren jeugdprofessionals, gemeenschappen en de lokale overheid, verbinden ze met elkaar en bieden adviezen en praktijkkennis aan. Zo dragen we bij aan een inclusieve en sociaal stabiele samenleving. Het thema anti-institutionele tendensen past goed bij de ESS.’ Vanaf het najaar van 2025 organiseert de ESS een serie van acht regionale kennis- en leerbijeenkomsten. Hierin gaan we gemeenten en professionals informeren over het fenomeen, bieden we hen een handelingsperspectief en helpen met het bouwen van regionale netwerken
Expertise Unit Sociale Stabiliteit
De ESS heeft inmiddels al bijna 10 jaar veel expertise opgebouwd in het versterken van netwerken en onderlinge verbinding in de samenleving. De adviseurs van de ESS gaan actief het land in het helpen gemeenten bij ingewikkelde sociale vraagstukken. Tot nu toe was dat met name op het gebied van spanningen rondom (etnische) gemeenschappen en radicalisering. Ook anti-institutionele tendensen kunnen in sommige gevallen leiden tot radicalisering. De ESS denkt daarom hier een goede bijdrage aan te kunnen leveren, in de vorm van het dichter bij elkaar brengen van mensen en de overheid.