Evaluaties: van de effectiviteit van sociale interventies in de culturele sector

De Nederlandse overheid en Nederlandse gemeenten tonen interesse in de culturele sector als locatie voor sociale interventies. In het bijzonder op het terrein van (de)radicalisering en het tot stand brengen van sociale cohesie. Maar wat is de effectiviteit van de interventies op deze terreinen? De Vrije Universiteit Amsterdam doet hier onderzoek naar.

Leo Africanus

De theatervoorstelling 'Leo Africanus' van het Amsterdams Andalusisch Orkest vertelt het verhaal van de gelijknamige Andalusische ontdekkingsreiziger. Na de val van Granada (1492) moest hij als tienjarig kind vluchten uit Andalusië en zou hij zijn identiteit nooit meer ontlenen aan een land, een stad en een specifieke cultuur of religie. Leo Africanus is een historisch personage, maar zijn zoektocht naar identiteit, geloof, en naar een plek om zich thuis te voelen, maken de voorstelling heel actueel. Aan de hand van het personage Leo Africanus leren leerlingen reflecteren op de betrekklijkheid van grenzen tussen culturen en geloven.

Jihad, de voorstelling

'Jihad, de voorstelling' is een interventie die beoogt het thema 'radicalisering' bespreekbaar te maken op middelbare scholen en inzicht te krijgen in narratieven die bruikbaar zijn om jongeren kritisch te laten denken over hun eigen denkbeelden en aannames omtrent radicalisering en thuisgevoelens ten opzichte van de Nederlandse samenleving. De interventie omvat een lesbrief voor een begeleidend voor- en nagesprek, een theatervoorstelling, en een nagesprek in het theater. De interventie is gericht op alle middelbare scholieren in de leeftijd van 14 t/m 19 jaar van het VMBO, HAVO, VWO, Gymnasium en MBO.

NADIA

De theatervoorstelling 'NADIA' is een interventie die enerzijds beoogt het thema 'radicalisering' bespreekbaar te maken op middelbare scholen, en anderzijds beoogt leerlingen handvaten te bieden om te reflecteren op de bredere zingevingsvraagstukken die aan radicalisering ten grondslag liggen. De interventie omvat een voorbereidende les, voorstelling en workshop. De voorstelling is bedoeld voor leerlingen vanaf 12 jaar, op alle niveaus van het middelbaar onderwijs. NADIA is vanaf januari 2017 te zien geweest op twaalf middelbare scholen, waarvan negen in Nederland en drie in België. In totaal zijn er 2113 leerlingen binnen de doelgroep bereikt.

Toen ma naar Mars vertrok

De theatervoorstelling 'Toen ma naar Mars vertrok' van Abdelkarim El-Fassi is een voorstelling over moeders. In de voorstelling staan de ervaringen van moeders met een migratieachtergrond centraal. Hun verhalen over het leven in het land van herkomst, hun huwelijken, hun migratie, de geboorte van hun kinderen, hun strijd om te wortelen in een vreemd land, worden verteld door hun kinderen. De voorstelling beoogt vrouwen met een migratieachtergrond een stem te geven en bij te dragen aan een beeld dat recht doet aan de ervaringen van deze (sterke) vrouwen.

Kinderen van Aleppo

'Kinderen van Aleppo' vertelt het verhaal van drie studenten die de vreedzame protesten tegen de Syrische regering zien uitmonden in een gruwelijke burgeroorlog. Door het perspectief in te nemen van de Syrische student beoogt de voorstelling Nederlandse HBO- en universitaire studenten mee te nemen in de ervaringen van deze studenten. In hoeverre zijn deze Syrische studenten anders dan zij? De voorstelling laat zien dat de Syrische jongeren die op dit moment aan Nederlandse hogescholen en universiteiten studeren, niet altijd een vluchteling zijn geweest. Het zijn jonge mensen met idealen. Idealen die van hen zijn gestolen. Door Nederlandse studenten een meer geïnformeerde kijk te geven op hun verleden, beoogt de voorstelling de afstand tussen Nederlandse en Syrische studenten te verkleinen.

Back to Back

'Back to Back' is een educatieve voorstelling van theatergezelschap DEGASTEN i.s.m. de Anne Frank Stichting. In deze voorstelling staan familiegeschiedenissen centraal. Tijdens de voorstelling vertellen acteurs met verschillende achtergronden aan leerlingen (verdeeld in kleine groepen) om beurten hun familiegeschiedenis en hoe deze hen heeft beïnvloed. De voorstelling gaat gepaard met muziek en dans en wordt aangeboden in combinatie met een nagesprek en een workshop waarin de genoemde vragen centraal staan. Door te leren luisteren naar de verhalen van anderen leren en durven leerlingen het gesprek aan te gaan met elkaar, ook al hebben ze een andere achtergrond.

Dreamocracy

Dreamocracy is een burgerschapsproject dat er in brede zin op is gericht om de betrokkenheid van leerlingen bij vrijheid en democratie te vergroten. Het programma bestaat uit een dag of een dagdeel waarop leerlingen in het middelbaar onderwijs op verschillende manieren kennismaken met de (waarde van) democratie en de vaardigheden die nodig zijn om dit systeem in stand te houden. Dit kan zijn door het uitvoeren van verschillende opdrachten, het kijken van filmpjes, en het luisteren naar het verhaal van een nieuwkomer, in dit project omgedoopt tot Real World Experts (RWE’s).

Groeten terug

‘Groeten terug’ heeft als doel radicalisering onder jongeren die tot de risicogroep behoren te voorkomen. Daarvoor brengt ‘Groeten terug!’ jongeren uit risicogroepen in contact met jongeren uit het Midden-Oosten die in (voormalig) door IS gecontroleerd gebied wonen. Het zijn jongeren die zich in de regio sterk maken voor emancipatie, gelijkheid en mensenrechten. De jongeren uit het Midden-Oosten kunnen jongeren in Nederland enerzijds uit eerste hand informeren over de verschrikkelijke gevolgen van de oorlog en anderzijds kunnen ze een positief (niet-extremistisch) voorbeeld uit de regio bieden.

Ons Moederland

Ons Moederland is een documentaire van documentairemaker Shamira Raphaela. Voor deze documentaire volgde Shamira Constant Kusters, leider van de extreemrechtse Nederlandse Volksunie (NVU), in zijn dagelijks leven. Tussen de beslommeringen van het gezin Custers door, licht Constant in de documentaire zijn politieke standpunten toe. Shamira gebruikt archiefmateriaal om deze standpunten te voorzien van (historische) context. Dat wil zeggen: ze laat zien dat de superioriteit van witte mensen die Constant predikt is geworteld in historische constructies van ongelijkheid zoals slavernij en gastarbeid.

Met de documentaire Ons Moederland is het de maker gelukt om een nieuw perspectief te geven op de Nederlandse geschiedenis en de Nederlandse politiek, of het publiek tijdelijk te herinneren aan de ongemakkelijke aspecten van de Nederlandse geschiedenis/ het huidige politieke klimaat. De vraag is of dit (tijdelijke) nieuwe perspectief beklijft. Het publiek, dat voornamelijk uit de door de maker beoogde doelgroep (van hoger opgeleiden, werkzaam in kunst, cultuur en onderwijs, en links geöriënteerd) bestond, gaf aan de documentaire aan te raden aan iedereen, maar aan politici en beleidsmakers in het bijzonder, op basis van het inzicht dat de documentaire levert op de (historische) aanwezigheid van racisme en/ of het inzicht in de aanwezigheid van extreemrechts in Nederland. Een deel van het publiek noemde de documentaire een goed uitgangspunt voor een gesprek.