‘Het staat op TikTok, dus is het waar’
Van Pfizer krijg je grote of juist kleine borsten. En bij de zwangerschapstest zit een morning-afterpil. ‘Het staat op TikTok, dus is het waar.’ Maar klopt dat ook en hoe moet je dat checken? Kortom, wat is echt en wat is niet echt? En kun je nepnieuws ook stoppen door het niet door te sturen? Jongerenwerker en oprichter van You!nG Bianca Boender ontwikkelde een escapegame (soort escaperoom) om jongeren bewust te maken van nepnieuws en online gevaren. Dit najaar toert de game door Nederland.
Om maar meteen met het antwoord te starten: er zit inderdaad een pilletje in een zwangerschapstest. ‘Het is een vochtabsorbeerder. Een meisje had mij een privébericht daarover gestuurd, maar kon het bewuste bericht niet meer vinden. Daarop besloot ik dat zelf samen met een aantal jongeren te onderzoeken’, vertelt Boender.
‘Ik heb zo’n test gekocht en we vonden een pilletje, dat na onderzoek dus als vochtabsorbeerder werkt. Daarna heb ik het filmpje over “Plan B-trend” op TikTok laten zien. Zo leer je jongeren kritisch te zijn waardoor ze minder in de valkuil van nepnieuws vallen. Vooral in deze coronatijd gaan er nogal wat “broodjeaapverhalen” rond. Ook kun je jongeren erop wijzen dat ze zelf dit soort berichten kunnen stoppen door ze niet door te sturen.’
‘Jongeren gaan niet online, maar zijn online’
Groot pleeggezin
Het kenmerkt Boender die veel en graag met jongeren omgaat om te weten wat er op sociale media speelt. Dat hoort ze onder meer door haar werk bij You!nG, haar elf pleegkinderen en de vele jongeren met wie ze regelmatig contact houdt. ‘Zij houden me goed op de hoogte van wat er speelt. Daarom zit ik ook op alle sociale media die er maar zijn. Ja, ook op TikTok – Telegram overweeg ik nog. Dat is belangrijk, want sociale media gaan snel. Voor je het weet, loop je achter, ben je een “Boomer” en lig je eruit. Dat kan ik natuurlijk niet hebben’, zegt ze lachend.
‘Professionals moeten meer en meer online aanwezig zijn. Jongeren zijn dat ook de hele dag. Dat is het afgelopen jaar door de coronamaatregelen en het thuisonderwijs alleen maar toegenomen.’ Jongeren vinden het volgens Boender ook heel leuk nieuwe hypes in Whatsapp-groepen met haar te delen.
Op zoek naar Yara
Om jongeren nog meer bewust te maken van de werking van nepnieuws op sociale media, ontwikkelde Boender met verschillende professionals een #YNG Escapegame. Een leerzaam spel op locatie, waarin jongeren samen moeten ontdekken wat er met Yara Young is gebeurd.
Daarnaast startte Boender de online campagne “Jij bent van invloed” om jongeren bewust te maken van de invloed die ze online hebben en hoe ze dat tot iets positiefs kunnen omvormen. ‘Wij geloven dat iedereen die met jongeren werkt van positieve invloed kan zijn op jongeren. Dat ze als stabiele volwassenen kunnen opgroeien. Dat ze in zichzelf geloven en hun talenten inzetten voor de maatschappij. Maar de werkelijkheid is soms anders. Daarom geven we bij You!nG trainingen en ontwikkelen we methodieken om dat voor elkaar te krijgen. Zo is ook de escapegame ontstaan, uit een stukje passie om jongeren online sterker te maken. Jongeren gaan niet online, maar zijn online’, vertelt Boender.
‘Jongeren weten gemiddeld binnen 45 minuten Yara te redden. Volwassener vinden het duidelijk ingewikkelder.’
Voor denkers en doeners
Er is een jaar aan de techniek en puzzels uit het spel gebouwd. De game is zo ontwikkeld dat iedereen er iets van zijn of haar gading in vindt, denkers en doeners, jongeren die goed weten wat je met een tablet moet doen en digibeten. Puzzelaars en sporenzoekers. ‘Door samen te werken en elkaar te helpen, vinden ze Yara.’
‘De escapegame is geschikt voor jongeren vanaf groep 7, 8 en ouder. Jongeren dus die veel hun mobiel gebruiken en op sociale media zetten. Die groep is heel divers. Er komen jongeren bij ons die in complottheorieën geloven, jongeren uit het criminele circuit, maar ook docenten, jongerenwerkers en ouders komen kijken of actief meedoen. Jongeren weten gemiddeld binnen 45 minuten Yara te redden. Volwassenen vinden het duidelijk ingewikkelder’, zegt ze met een lachje.
’Jongeren vinden het heel leuk nieuwe hypes in Whatsapp-groepen met me te delen’
Influencers op YouTube
In de game komen de deelnemers in één van de vier identieke open, sfeervolle ruimten – slaapkamers -, waar een bed, een tablet en andere persoonlijke spullen van Yara zijn. Ook komen ze allemaal sociale mediaplatforms tegen. ‘Zo moeten ze kijken wat waar is en wat niet om het meisje te kunnen redden en zien ze bijvoorbeeld ook influencers op YouTube die iets daarover vertellen. Door zelf op onderzoek uit te gaan naar de waarheid, ontdekken ze uiteindelijk wat waar is en wat niet om het meisje te kunnen redden.
De deuren van de escapegame gaan niet op slot. ‘Ook wij lopen er rond – een team van jongerenwerkers en andere professionals. We geven geen antwoorden, maar wel hints. Willen de deelnemers eerst een hint, dan kunnen ze die aan ons vragen. Zo was er een jongensgroep die meteen de hele kamer overhoop gooide en uiteindelijk ons om raad vroeg. Wij hebben toen gezegd: ruim eerst de kamer weer op en kijk goed rond voor aanwijzingen. Toen kwamen ze een stuk verder.’
Bewustwording kweken
‘Na de escaperoom praten we met de jongeren over het verhaal door. Was dit nu echt? Kan het ook echt gebeuren? Daarbij proberen we een stukje bewustwording bij de jongeren te kweken over nepnieuws, praten we door over het checken van nepnieuws en wanneer en waardoor je weet wat echt is en wat niet. Ook bespreken we het eigen sociale media-gebruik van jongeren. Zo vroeg een meisje mij laatst of zij moest ingaan op het verzoek van een schaars geklede dame om vrienden met haar te worden. Zij kende die niet. Toen ze op het profiel klikte, bleek het een man te zijn. Voor jongeren is er ook een checklist voor nepnieuws.’
Volgens Boender kweekt het spelen van de escapegame meer realisme, bewustwording en inzicht bij de jongeren. ‘Hun referentiekader verandert. Ze gaan sneller nadenken over wat waar en niet waar is, omdat ze dat ook in de game en in het traject daarna hebben gedaan. Daarbij hopen we ook minder polarisatie en minder radicalisering onder jongeren te bereiken, want ook daar zetten we op deze manier met deze game preventief op in.’
Escapegame on tour
Komend half jaar gaat de escaperoom toeren door Nederland. ‘De escapegame komt op aanvraag ook naar scholen en jongerencentra toe. Er is al interesse vanuit scholen in Rotterdam en het Amsterdamse jongerenwerk. Zelfs vanuit Texel hebben we een aanvraag gekregen.’